مقدمه
یکی از شاخه های روانشناسی که طیف گسترده‌ای از آسیب های روانی را در بر می‌گیرد، روانشناسی بالینی (clinical psychology) می‌باشد. روانشناسی بالینی و زیر شاخه‌های این رشته، مراقبت‌های جامع و مداوم بهداشت روانی و رفتاری را در بر می‌گیرد. همچنین با مشاوره به ادارات دولتی و گروه های مردمی، آموزش و نظارت و نیز بر پایه تحقیق را ارائه می دهد.
این مقاله از وب سایت روان تدبیر، به آشنایی با رشته روانشناسی بالینی اختصاص دارد. تاریخچه‌ی مختصری از آن را مرور خواهیم کرد. اهداف کلی روانشناسی بالینی و زیر شاخه های اصلی آن را به شما عزیزان معرفی می‌نماییم. نهایتا شما را با 13 زیرشاخه تخصصی روانشناسی بالینی نیز آشنا کرده ایم. با ما همراه باشید.
آنچه در این نوشته می خوانید:
- روانشناسی بالینی چیست
- تاریخچه روانشناسی بالینی
- تکامل روانشناسی بالینی در طول جنگ های جهانی
- روانشناس بالینی کیست؟
- اهداف روانشناسی بالینی
- انواع روانشناسی بالینی (13 مورد)
- کلام وب سایت روان تدبیر
روانشناسی بالینی چیست
روانشناسی بالینی، یکی از محبوب ترین رشته های حوزه روانشناسی است. این رشته شامل استفاده از تئوری‌ها، اصول و روش‌های روانشناختی برای ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات روانی و سایر رفتارهای غیر طبیعی می‌باشد.
این موارد شامل طیف گسترده ای از شرایط مانند افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد، اختلال عملکرد جنسی، اعتیاد، اختلالات خوردن و رفتار پرخاشگرانه است. به علاوه روانشناسان بالینی، به منظور پیشگیری از ناسازگاری ها، علل رفتارهای غیر طبیعی را مورد بررسی قرار می دهند.
روانشناس بالینی به عنوان یک متخصص سلامت روان است. این متخصصین به افراد و خانواده ها در هر سنی و با هر پیشینه قومی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خدمات ارائه می‌دهد.
انواع روانشناسی بالینی به گروه ها و جوامع خدمات ارائه می دهد.
تاریخچه روانشناسی بالینی
بررسی های اولیه در حوزه روانشناسی بالینی را روانکاو و پزشک اتریشی، زیگموند فروید آغاز نموده است. او از پیشگامان این ایده بود که بیماری روانی را می‌توان از طریق گفتگو با بیمار با در نظر گرفتن پروتکل‌های خاصی درمان نمود. این آغاز رویکرد تداعی آزاد وی بود که اغلب به عنوان اولین روش علمی در درمانهای روانشناسی مورد استناد قرار می گیرد.
در سال 1896، روانشناس آمریکایی به نام لایتنر ویتمر اولین کلینیک روانشناسی بالینی را در سال 1896 افتتاح کرد. تمرکز کلینیک وی به صورت ویژه بر کمک به کودکانی که (اختلال یادگیری) در یادگیری مشکل داشتند، بود. او همچنین برای اولین بار در سال 1907 اصطلاح روانشناسی بالینی را معرفی کرد. او روانشناسی بالینی را مطالعه افراد از طریق مشاهده یا آزمایش، با هدف ارتقاء یا تغییر تعریف نمود. تا سال 1914، 26 کلینیک دیگر که بر این شاخه از روانشناسی تمرکز داشتندبه این نوع روانشناسی اختصاص یافته بودند در ایالات متحده تأسیس شدند.
تکامل روانشناسی بالینی در طول جنگ های جهانی
روانشناسی بالینی در جنگ جهانی اول به تثبیت رسید؛ چرا که پزشکان ارزیابی های روانشناختی را سودمند تشخیص دادند. در پی این اتفاق، در سال 1917 انجمن روانشناسی بالینی آمریکا تاسیس شد. بعدها نام آن به انجمن روانشناسی آمریکا (APA) ملحق شد.
در خلال جنگ جهانی دوم، نقش روانشناسان بالینی پررنگ تر شد. در این جنگ از روانشناسان بالینی خواسته شد تا به درمان بیماران روانی شوک پوسته کمک کنند. اکنون ما این بیماری را به عنوان اختلال استرس پس از سانحه یا همان PTSD میشناسیم. همچنین تقاضا برای درمان بسیاری از جانبازان برگشته از طریق انواع روانشناسی بالینی به رشد روانشناسی بالینی در این حوزه کمک شایانی کرد. در طول دهه 1940، ایالات متحده برنامه‌ای برای ارائه مدرک رسمی روانشناسی بالینی نداشت. در همین دوران دولت ایالات متحده تعدادی برنامه آموزشی در سطح دکترا تنظیم کرد و تا سال 1950 به بیش از نیمی از کل دانش آموختگان دکترای فلسفه درجه‌ی روانشناسی بالینی اعطا شد.
روانشناس بالینی کیست؟
امروز روانشناس بالینی به دانش آموختان این رشته گفته می‌شود که از کارشناسی تا دکترا در این حوزه تحصیل کرده باشند. البته حداقل مدرک مورد نیاز برای دریافت پروانه کار در این رشته کارشناسی ارشد است. روانشناسان بالینی به طور معمول در بیمارستان ها، کلینیک ها و مراکز مشاوره فعالیت می‌کنند. این متخصصین در مراکز یاد شده به افرادی که به اشکال مختلفی از فشار های روانی رنج می‌برند، کمک می‌کنند.
روانشناس بالینی کسی است که به منظور ارتقاء سلامت روانشناختی، پیشرفت شخصی و تنظیم رفتارهای مؤثر با افراد، زوج ها، خانواده ها و گروه ها در تمام سطوح همکاری می کند. بسیاری از روانشناسان بالینی همچنین دارای مناصب دانشگاهی در موسسات عالی نیز می باشند و مشغول تدریس، تحقیق و نظارت هستند. در حالی که برخی دیگر مشغول مشاوره، تدوین و اجرای برنامه های اجتماعی هستند.
اهداف روانشناسی بالینی
یک متخصص روانشناسی بالینی فردی متخصص است که، انواع اختلالات و بیماری های فرد را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و سپس به تشخیص و درمان بپردازد. همچنین روانشناس بالینی می تواند توصیه های پیشگیرانه ای را به افراد و خانواده ها ارائه دهد.
متخصص روانشناسی بالینی، در درجه اول در آژانس های خدمات اجتماعی، مراکز خصوصی، کلینیک ها، بیمارستان ها، مراکز درمانی مواد مخدر، مدارس و یا آزمایشگاه های تحقیقاتی فعالیت خواهد کرد. همچنین ممکن است در مراکز توانبخشی و یا مراکز درمانی فیزیکی کار کند تا به کاهش درد در افراد کمک کرده و به کسانی که آسیب های جسمی جدی نظیر آسیبهای مغزی و یا بیماری های مزمن دارند، کمک های تخصصی ارائه دهد. وظیفه یک روانشناس بالینی کمک به بیمارانی است که نیاز است به طور موثر با شرایط خود مقابله کنند. به طور مثال برخی از مواردی که ممکن است با آنها روبرو شوند عبارتند از:
- موارد تعدیل (طلاق، زورگویی، ازدواج مجدد، ضعف عزت نفس، و غیره)
- اختلالات روانی (افسردگی، فوبیا، اضطراب، اختلال وسواس-اجباری (OCD) و غیره)
- پریشانی عاطفی (استرس شدید، مرگ و میر، از دست دادن اشتغال، کاهش سلامت و غیره)
اصلی ترین هدف متخصصان روانشناسی بالینی کمک به بیماران برای کنترل نشانگان بیماری و قدم برداشتن در مسیر عملکرد بهینه است.
انواع روانشناسی بالینی
در ادامه شما را با 13 مورد از مهمترین زیرشاخه های اصلی روانشناسی بالینی یا در واقع زمینه‌های کاری روانشناس بالینی آشنا کرده‌ایم. با ما همراه باشید.
1# روانشناس سلامت رفتاری
روانشناس سلامت رفتاری، یکی از انواع شاخه های روانشناسی است که در آن فرد با بیماران خود در محیط های فردی و گروهی همکاری می‌کند تا به آن ها در غلبه بر مشکلات رفتاری مانند اعتیاد کمک کند. این بدان معنی است که وظیفه متخصص تنها به صورت مشاوره روانشناسی نمی باشد، بلکه به مراجعین از نزدیک کمک می‌کند تا محرک ها را یاد بگیرد و مهارت های مقابله ای را بیاموزند. هدف اصلی در این حوزه آن است تا فرد نیازمند درمان به شیوه رفتاری سالم تری زندگی کند.
2# روانشناس کودک
روانشناسی بالینی گرایش روانشناسی کودک یکی از محبوب ترین شاخه های روانشناسی می‌باشد. متخصص در این حوزه می‌تواند با داشتن مدارک لازم به عنوان روانشناس کودک در مدارس، مراکز درمانی سرپایی، بیمارستان های روانی، کلینیک ها و آزمایشگاه های تحقیقاتی فعالیت کند. وظایف اصلی متخصصین در این حوزه شامل موارد زیر می باشد:
- آموزش مهارتهای سازگاری و ارتباطی سالم به کودکان و نوجوانان
- آموزش و بهبود مهارتهای یادگیری برای دانش آموزان
- ارائه راهنمایی و مشورت تحصیلی در دبیرستان ودانشگاه، تغییر تفکرات ناکارآمد، مخرب و خطرناک و ارائه الگوهای فکری، رفتاری و احساسی مناسب
هدف متخصصین در این حوزه آماده سازی برنامه های متنوع درمانی متناسب با نیاز مراجعه کنندگان می‌باشد. بر این اساس روانشناس بالینی با استفاده از انواع تکنیک‌های روانشناختی، روش‌ها و استراتژی‌های مختلف علمی و نظری روانشناسی به واکاوی نیازهای مراجعین پرداخته و راهکار متناسب با هر فرد را در پروسه درمان بکار خواهد بست.
3# مدیر پرونده های بالینی
روانشناسان با داشتن سابقه و دانش کافی می توانند به عنوان مدیر پرونده های بالینی در مراکز درمانی و کلینیکهای روانشناسی فعالیت کنند. در این شرایط، متخصصین به احتمال بالا، مسئولیت مدیریت مراجعین با نیازهای کاملا متنوع را بر عهده خواهند گرفت. در وهله اول، وظیفه متخصص این حوزه حفظ تماس دوره ای با هر مراجع، پیگیری وضعیت و اطمینان از شرایط مناسب هر درمانجو می باشد.
4# استاد دانشگاه در زمینه روانشناسی بالینی
کسانی که از آموزه های روانشناسی بالینی لذت می‌برند، می توانند این رشته را به عنوان استاد دانشگاه دنبال کنند. البته فعالیت در این حوزه نیازمند تلاش و کوشش و آموزش دیدن مستمر در حوزه نظری و عملی است.
5# متخصص درمان با واقعیت مجازی یا وی ار تراپی
استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی در درمانهای روانشناسی حدود 20 سال است که مطرح گردیده است. این تکنولوژی در درمان اختلالات مختلفی مانند انواع فوبیا، اختلال استرس پس از سانحه، سوء مصرف مواد مختلف و انواع اضطراب مانند اختلال اضطراب اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اساس درمان با واقعیت مجازی یا وی ار تراپی درمان مبتنی بر مواجهه یا مواجهه درمانی است که در ترکیب با واقعیت مجازی با عنوان VRET- Virtual Reality Exposure Therapy شناخته می‌شود. استفاده از این درمان به دلیل اینکه نسبت به مواجهه واقعی که در بسیاری از موارد می توانند شرایط خطر ساز و خارج از کنترل به همراه داشته باشد، کاملا کنترل شده و ایمن است نظر بسیاری از متخصصین سلامت روان را به خود جلب کرده است. متخصصین روانشناسی یا روانشناسان بالینی می توانند با مطالعه و کسب آموزشهای لازم در حوزه درمان با واقعیت مجازی یا وی ار تراپی مشغول به کار شوند.
6# متخصص سنجش روان
یک روانشناس بالینی می تواند به عنوان یک روانسنج یعنی شخصی که با انواع تست روانشناسی تسلط دارد و می تواند از این ابزارها بر اندازه گیری انواع ویژگیهای شخصیتی و سایر متغیرها استفاده نماید. این متخصصین در کنار روانشناسان مشاور و روان پزشکان به فرآیند تشخیص و درمان مراجعین کمک بسزایی می نماید.
7# روانشناس پزشکی
در این شاخه از انواع روانشناسی بالینی، فرد به عنوان یک روانشناس با بیمارانی کار می کند که عملکرد فیزیولوژیکی آن ها معیوب است و بر رفتار آن ها تاثیر منفی دارد. این یعنی متخصصین مباحثی نظیر پیشگیری از بیماری و انتخاب سبک زندگی سالم را در بستر یک راهکار روانشناسی بالینی مورد بررسی قرار می دهند. برای مثال اگر بیمار از سردرد های مداوم و شدید شکایت دارد، روانشناس پزشکی سعی می کند رفتار هایی را که احتمالاً باعث سردرد او می شوند را بشناسد و راه حل هایی را برای بهبود ارائه کنند.
8# مددکار اجتماعی بهداشت روان
برای تبدیل شدن یک شخص به یک مددکار اجتماعی بهداشت و روان، داشتن مدرک لیسانس یا کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی کفاف می کند. در این مقطع وظایف اصلی روانشناس بالینی، ارائه خدمات مشاوره و منابع (تحت نظارت روانشناس یا روانپزشک) به مراجعان و یا بیماران خواهد بود. برخی از وظایف دیگر این متخصص، می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ایجاد گروه های مداخله ای در حل بحران
- تهیه برنامه هایی برای دسترسی به جوانان در معرض خطر
- کمک به مراجعین برای ورود مجدد آن ها به اجتماع
مددکار اجتماعی بهداشت روان، ممکن است به افراد کمک کند تا از طریق مسائل اجتماعی، شغلی، خانوادگی، روابط و یا مسائل شخصی، و مشکلات خود را حل کنند.
9# روانشناسی عصبی
با داشتن مدرک دکتری روانشناسی بالینی در ایران فرد می تواند وارد رشته روانشناسی عصبی شود. این زمینه بر فرایند ها و رفتارهای مغز متمرکز می باشد. وظایف اصلی فرد در حوزه روانشناسی عصبی، مشخص نمودن میزان آسیب مغزی با ارزیابی عملکرد شناختی بیمار خواهد بود. متخصص برای مصاحبه، مشاهده، ارزیابی، تشخیص و درمان بیماران با عملکرد فعالیت غیر طبیعی مغز و همچنین نقص شناختی از انواع ارزیابی های روانشناختانه، تجهیزات و تکنیک های مختلف استفاده خواهد کرد.
10# روان درمانگر
افرادی که در بُعد روان درمانی مشغول فعالیت های روانشناسی می شوند، معمولا در یک کلینیک و به صورت یک به یک با بیماران خود مشغول ملاقات های درمانی هستند. این افراد به بیماران کمک می کنند تا باعث ایجاد تغییرات شخصی در آن ها شوند تا در نهایت بتوانند با غلبه بر مشکلات و موانع زندگی به روال خوب زندگی برگردند.
روان درمانی نوعی روانشناسی بالینی است که بر ارزش ایجاد یک رابطه اعتماد با مراجعه کننده و تکیه بر صحبت، گوش دادن و ایجاد رابطه تأکید می کند، تا تغییرات مثبتی در فرد ایجاد شود.
11# روانشناس توانبخشی
فردی که به عنوان روانشناس توانبخشی است (که یکی از انواع روانشناسی بالینی می باشد) با استفاده از آموزه های علم روانشناسی بالینی به مراجعه کنندگان خود در شناسایی بیماری های روانی، اختلالات رفتاری، معلولیت و موارد دیگر که تأثیر منفی بر توانایی آنها در عملکرد عادی دارد، کمک می کند. به علاوه، فرد متخصص ممکن است به بیماران خود مهارت هایی را آموزش دهد که به آنها کمک کند تا تاثیر ناتوانی خود را به حداقل برسانند یا تمریناتی را ارائه دهند که به آنها کمک می کند تا بر جنبه های مثبت زندگی خود تمرکز کنند تا به آنها در غلبه بر افسردگی کمک کند.
12# روانشناس مدرسه
به عنوان یک روانشناس مدرسه، به طور معمول فرد از اصول روانشناختی برای کمک به دانش آموزان در بهبود توانایی یادگیری، بهبود رفتار آنها و پرداختن به نگرانی های مربوط به سلامت روان استفاده می کند. علاوه بر این موارد، فرد متخصص ممکن است به طور مستقیم با معلمان همکاری کند تا برنامه های درسی متناسب با سن دانش آموزان ایجاد شود که در یادگیری دانش آموزان موثر باشد و توانایی آنها را در پیشرفت دانش و مهارت های لازم برای موفقیت در مدرسه و زندگی تقویت کند.
13# معلم آموزشی ویژه
با داشتن مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی، شخص می تواند به عنوان یک معلم آموزشی ویژه در حوزه آموزش فعالیت داشته باشد. سوابق تحصیلی فرد ممکن است به او در ارائه خدمات به دانش آموزانی که دارای تاخیر در رشد روانی، جسمی و عاطفی و ناتوانی در یادگیری هستند، کمک کند. همچنین ممکن است، فرد بتواند با دانش آموزانی که ناتوانی های شدید تا حد متوسط دارند کار کند. در کل هدف اصلی این شاخه از روانشناسی این خواهد بود که دانش آموزان ناتوان بتوانند بهترین آموزه های مورد نیاز را دریافت کنند.
وظیفه اصلی معلم آموزشی ویژه این است که برنامه های درسی کلاس را تغییر دهد تا اطمینان حاصل کند که دانش آموزان هر آنچه را که برای یادگیری لازم دارند، یاد می گیرند تا بتوانند به بهترین حالت ممکن، عمل کنند.
کلام وب سایت روان تدبیر
در این مقاله از وب سایت روان تدبیر به بررسی انواع روانشناسی بالینی و موضوعات پیرامون آن پرداختیم. ما تلاش می کنیم با افزایش آگاهی جامعه، سلامت روانی را به شما هدیه دهیم. امیدواریم که از این نوشته لذت برده باشید و مطالب آن مورد توجه شما قرار گرفته باشند. در پایان اگر سوالات و نظرات خود را در مورد این مقاله با ما در میان بگذارید، بسیار خوشحال می شویم.
