آشنایی با انواع روانشناسی و زیرشاخه های آن
مقدمه
حتما برای شما پیش آمده که در حوزه های مختلف زندگی، نیاز به مشورت در با فردی که احساس کنید با موضوع و مشکل پیش آمده برای شما آشنا باشد و بتواند گره ای از مشکلات پیش روی شما را باز کند. در چنین شرایطی بهترین راهکاری که میتوانید به آن روی آورید، راهنمایی گرفتن از یک روانشناس متخصص است؛ اما چرا روانشناس؟! اصلا روانشناسی چیست و چگونه میتواند به کمک شما بیاید!؟
شاید برای شما سوال باشد که اگر روانشناسی، چاره بسیاری از مشکلات ماست، کدام یک از انواع روانشناسی می تواند بیشترین کمک ممکن را به ما کند؟ یا این که آیا باید پیش روانشناس برویم یا روانپزشک؟ چه فرقی بین این دو گروه وجود دارد؟
در این نوشته از وب سایت روان تدبیر سعی کرده ایم که در ابتدا توضیح دهیم که چرا مراجعه به روانشناس در بسیاری از شرایط زندگی لازم است، سپس به صورت اجمالی 10 نمونه از انواع زیر شاخه های روانشناسی را توضیح داده ایم و در نهایت فرق اصلی بین روانشناسی و روانپزشکی را بررسی کرده ایم. از شما دعوت می کنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
آنچه در ادامه می خوانید:
- علم روانشناسی چیست؟
- پیشینه روانشناسی
- انواع روانشناسی (10 مورد)
- تفاوت روانشناسی و روانپزشکی
- کلام وب سایت روان تدبیر
علم روانشناسی چیست؟
روانشناسی پژوهش های مرتبط با مطالعه ذهن و رفتار است که با هدف درک و توضیح چگونگی تفکر، کنش و احساسات انسانی صورت می پذیرد. رویکرد های علم روانشناسی به گونه ای است که تلاش می شود عوامل تاثیر گذار بر تفکر و رفتار های انسانی را هر چه بیشتر بشناسند (گستره این عوامل از تاثیرات زیستی تا فشار های اجتماعی متغیر است).
حوزه های روانشناسی در بسیاری از ابعاد فعالیت بالقوه دارند. یکی از شاخص ترین این حوزه ها، حوزه سلامت است. روانشناسی در درمان بیماری های مربوط به سلامت ذهن و روان، ارتقاء عملکرد، خودیاری و ارگونومیک کاربرد دارد. اشاره به تمام مواردی که در علم روان شناسی به آنها پرداخته می‌شود، در یک تعریف مختصر بسیار دشوار است، در هر حال موضوعاتی همچون رشد، شخصیت، افکار، احساسات، هیجانات، انگیزه ها و رفتار های اجتماعی، تنها بخشی از مسائلی است که روان شناسان درصدد فهم، پیشبینی و تبیین آنها هستند.
روانشناسی شاخه های متعددی از علوم را شامل می شود. در مواردی، گستردگی وسیع مشاغل مختلف مربوط به روانشناسان یکی از علل شکل گرفتن تصورات اشتباه درباره روانشناسی و فعالیت روانشناسان است.
انواع روانشناسان در بسیاری از موارد به حل کردن معماهای پیچیده زندگی انسان ها می پردازند و این متخصصین، بیماران را برای غلبه بر مشکلات مربوط به سلامت روان یاری میکنند. در این میان، علاوه بر روانشناسانی که گفته شد، روانشناسانی هستند که به ایجاد محیط کاری سالم تر کمک می کنند، برنامه های سلامت عمومی را طراحی و اجرا می کنند یا درباره موضوعاتی مانند ایمنی هواپیما، طراحی کامپیوتر و انواع سبک های خاص زندگی تحقیق می کنند.
روانشناسان در هر محلی که فعالیت دارند، دغدغه و هدف اصلیشان این است که نقش موثری در توصیف، توضیح، پیش بینی و تاثیر گذاری بر رفتار انسان ها داشته باشند.
پیشینه روانشناسی
روانشناسی ترکیبی از دو علم زیست شناسی و فلسفه است که قدمت موضوعات مربوط به این دو به دوران متفکران یونانی مانند ارسطو و سقراط برمی گردد. ریشه کلمه روانشناسی، واژه یونانی (psyche) است که با ترجمه این واژه به مفهوم زندگی یا نفس می رسیم که معانی روح یا خود از آن منظور می شود.
نخستین بار شخصی به نام ویلهلم ولت روانشناسی را به عنوان یک حوزه مطالعاتی جدا و مستقل دانست. او نخستین آزمایشگاه روانشناسی تجربی را در سال 1879 در لایپزیگ آلمان تاسیس کرد. پژوهش های این دانشمند آلمانی، متمرکز بر توصیف ساختارهای تشکیل دهنده ذهن بود. این جنبه فکری عمدتاً بر تحلیل احساسات و حواس از طریق فرایندی کاملاً ذهنی به نام درون نگری متکی بود. وونت باور داشت افرادی که از آموزش مناسب برخوردار شده باشند، می توانند فرایند های ذهنی همراه با احساسات، حواس و افکار را به درستی تشخیص دهند.
در طول تاریخ مکاتب علمی گوناگونی به غیر از روانشناسی برای توضیح و تفسیر ذهن و رفتار های انسانی شکل گرفته اند. مکاتب فکری خاصی در بعضی موارد برای دوره هایی در حوزه روانشناسی بر مکاتب دیگر ترجیح داده شده اند. هرچند این مکاتب فکری گاهی به مثابه نیرو های رقیب قلمداد می شوند؛ اما هر دیدگاه نقش خاص خود را در افزایش درک ما از روانشناسی ایفاء کرده است.
انواع روانشناسی
انواع شاخه های روانشناسی حوزه های وسیع و گسترده ای را شامل شود و گرایشات و زیر شاخه های متعددی برای آن ها شکل گرفته است. در این بخش از این نوشته از وب سایت روان تدبیر با مهمترین گرایشات و حوزه های پژوهشی و کاربرد آنها در روانشناسی آشنا می شوید:
1# انواع روانشناسی : روانشناسی بالینی
در انواع روانشناسی بالینی محققین به ارزیابی، تشخیص و درمان بیمارانی می پردازند که از نظر جنبه های ذهنی و روانی دچار اشکال هستند. این شاخه از روانشناسی، به تهیه و تدوین طرح های درمانی مناسب نیز می پردازند. روانشناسان بالینی غالباً در بیمارستان ها، کلینیک های سلامت و روان و مطب های شخصی فعالیت دارند. آنان در زمینه تکنیک‌های مختلف درمانی آموزش می بینند و برخی برای درمان اختلال های خاص تخصص می یابند و بر روی گروه خاصی از افراد کار میکنند.
به عنوان مثال روانشناسان بالینی می تواند در زمینه هایی مانند درمان اختلال سوء مصرف مواد مخدر، سلامت روان کودکان، فوبیا و ترس، سلامت روان بزرگسالان، و یا سلامت روان سالمندان تخصص بگیرند.
2# انواع روانشناسی : روانشناسی سلامت
یکی از مهمترین شاخه های روانشناسی، روانشناسی سلامت است که به بررسی عوامل مختلف اجتماعی و تاثیر زیست شناسی بر سلامتی عمومی افراد می پردازد. هدف دانشمندان روانشناسی در این حوزه، به حداکثر رساندن رفاه مراجعین و بهبود سلامت روانی و جسمی آن ها می باشد. برخی متخصصین روانشناسی سلامت، کارهای بالینی انجام می دهند و به ارزیابی وضعیت و درمان مراجعینی می پردازند که به دلیل ابتلا به بیماری های گوناگون نیاز به کمک دارند.
کارهای بالینی در این حوزه می تواند شامل روان درمانی، انجام ارزیابی های روانی، آموزش تکنیک های مقابله ای مختلف و رفتار های سالم باشد.
3# انواع روانشناسی : روانشناسی شناختی
در روانشناسی شناختی به بررسی دقیق چگونگی تفکر انسان ها پرداخته می شود. به علاوه این شاخه از روانشناسی موضوعاتی همچون تصمیم گیری و حل معما ها و مسائل را نیز مورد توجه قرار می دهد. این گروه از روانشناسان به چگونگی پردازش، یادگیری، ذخیره، بازشناسی و استفاده اطلاعات در مغز علاقه مندند. روانشناسان شناختی در مکان های گوناگونی مانند دانشگاه، مراکز پژوهشی، مراکز توانبخشی، بیمارستان‌ها، اداره‌های دولتی و مطب‌های خصوصی فعالیت دارند.
متخصصین این حوزه غالباً وظایف و مسئولیت های مختلفی مانند انجام پژوهش و کار با بیماران را انجام می دهند. روانشناسان شناختی نیز همانند روانشناسان دیگر گرایش ها غالباً در حوزه خاصی مانند حافظه، رشد زبان، توجه، حل مسئله یا ناتوانی های یادگیری تخصص می‌گیرند.
4# انواع روانشناسی : روانشناسی مشاوره
روانشناسی مشاوره از دیگر انواع روانشناسی است که در این نوشته با آن پرداخته ایم. در این حوزه برای درمان اختلالات روانی، مشکلات رفتاری، رفع مشکلات بعد از خیانت ، مشکلات عاطفی، مشاوره قبل از ازدواج، مدیریت استرس، افزایش اعتماد به نفس و مشکلات مرتبط انجام می دهند. این گروه از متخصصین وجوه اشتراک بسیاری با روانشناسان بالینی دارند.
5# انواع روانشناسی : روانشناسی میان فرهنگی
روانشناسی میان فرهنگی به بررسی تفاوت های انسانی در گستره فرهنگ های مختلف و تاثیر وابستگی های فرهنگی بر رفتار ها می پردازد. در این حوزه تلاش بیشتر بر آن است که چگونه جنبه های مختلف رفتار می تواند جهانی یا در میان فرهنگ های گوناگون متفاوت باشند. به عنوان مثال یک روانشناس میان فرهنگی می تواند به بررسی تفاوت سبک های تربیت کودکان در فرهنگ های جمعگرا و فرد گرا بپردازد و این که این تفاوت های تربیتی چه تاثیری بر رفتار در دوران بزرگسالی می گذارد را مورد بررسی قرار دهد.
6# انواع روانشناسی : روانشناسی رشد
روانشناسان رشد به بررسی توالی رشد انسانی در طول عمر یک فرد می پردازند. بعضی از این روانشناسان، به دوره های خاصی از زندگی، مثلاً کودکی اولیه، نوجوانی، بزرگسالی یا سالمندی متمرکز می شوند. این گروه از متخصصین وظایفی مانند ارزیابی کودکان دچار ناتوانی یا تاخیر رشدی، بررسی مشکلات مربوط به بالا رفتن سن و مطالعه چگونگی اکتساب مهارت های زبانی را انجام می دهند. برخی روانشناسان رشد بر پژوهش متمرکز می شوند و دانش ما را از مسائلی که ممکن است در طول عمر در ارتباط با رشد پیش بیاید، افزایش می دهند.
متخصصین دیگر در حوزه کاربردی فعالیت می کنند و با بیمارانی کار می کنند که برای مقابله با مشکلات رشدی نیاز به کمک دارند.
5# انواع روانشناسی : روانشناسی تربیتی
روانشناسی تربیتی یکی از مهم ترین مباحث علم روانشناسی است که تقریبا در بیشتر حوزه های روانشناسی نقش مهمی ایفا می کند. روانشناسان در این حوزه به بررسی فرایندهای تربیتی و چگونگی یادگیری می پردازند. تدوین راهبرد های آموزشی مختلف به علاوه ی آموزش تکنیک های آن در حیطه وظایف روانشناسان تربیتی قرار می گیرد. بعضی از روانشناسان تربیتی، ناتوانی های یادگیری یا استعدادهای درخشان را مطالعه می کنند. این گروه از متخصصین به بررسی تاثیر عوامل های اجتماعی، شناختی و هیجانی بر فرایند های یادگیری می پردازند.
برخی متخصصین این حوزه در شناسایی و مدیریت مشکلات بالقوه ای تخصص می‌گیرند که ممکن است یادگیری کودکان را مختل کند. برخی به پژوهش در زمینه فرایند یادگیری می پردازند و عده ای نیز بر طراحی محتوای آموزشی مفید برای به حداکثر رساندن نتایج یادگیری متمرکز می شوند.
6# انواع روانشناسی : روانشناسی محیطی
روانشناسان محیطی افرادی هستند که به ارتباط بین محیط اطراف و انسان می پردازند. در این حوزه از روانشناسی محیط های طبیعی و ساخته شده به صورت دقیق مورد بررسی قرار می گیرند. فعالیت در پروژه های حفاظت منابع که به منظور محافظت از گونه های در معرض خطر انجام می شود و بررسی روش هایی برای متوقف کردن گرمایش جهانی در حیطه فعالیت های روانشناسان محیطی است.
این گروه از متخصصین در زمینه تاثیر انسان بر محیط تحقیق می کنند. برخی روانشناسان محیطی نیز برای تدوین خط مشی های محیطی با دولت ها همکاری می کنند.
7# انواع روانشناسی : روانشناسی شخصیت
همانگونه که از اسم روانشناسی شخصیت بر می آید، این شاخه از روانشناسی به جنبه های متفاوت شخصیت و تاثیر ویژگی های فردی بر رفتار و زندگی افراد را مورد بررسی قرار می دهد. پژوهشگران حوزه روانشناسی شخصیت به طیف وسیعی از موضوعاتی علاقه مندند که به نحوی می تواند در زندگی روزمره کاربرد داشته باشد. برای مثال روانشناسان شخصیت به بررسی چگونگی شکل گیری شخصیت و امکان پذیر بودن تغییر دادن آن می پردازند، همچنین بررسی می کنند که آیا ویژگی های شخصیتی خاص می تواند پیامد ابتلا به اختلال ها یا بیماری های معین باشد یا خیر.
به علاوه این گروه از متخصصین تاثیرات شخصیت بر تصمیم گیری و عامل های بسیاری را که بر رشد و شکل گیری شخصیت اثر می گذارد، مورد توجه قرار می دهند.
8# انواع روانشناسی : روانشناسی اجتماعی
در روانشناسی اجتماعی محققین رفتار گروه ها را مورد بررسی قرار می دهند و به بررسی چگونگی رفتار انسان ها در جایگاه های اجتماعی و تاثیر گروه بر رفتار فردی می پردازند. روانشناسان اجتماعی درباره طیف وسیعی از موضوعات شامل نگرش ها، تعصبات، ارتباطات، روابط میان فردی، پرخاشگری و ترغیب تحقیق می کنند.
برخی از روانشناسان اجتماعی تحقیقات بنیادی گسترده ای را انجام می‌دهند که برای افزایش درک و دانش ما از رفتار اجتماعی طراحی شده اند. برخی از روانشناسانی که در حوزه روانشناسی اجتماعی فعالیت دارند، از دانش و مهارت های خود برای تاثیرگذاری بر رفتار انسان بهره می گیرند تا به این ترتیب گروه هایی سالم، و کارآمدتر را پرورش دهند.
9# انواع روانشناسی : روانشناسی مدرسه
یکی از مهم ترین انواع شاخه های علم روانشناسی، روانشناسی مدرسه است. روانشناسان فعال در این حوزه برای مقابله با مشکلات هیجانی، اجتماعی، رفتاری، و مهم تر از همه تحصیلی دانش آموزان اقدام به کمک می کنند. نقش روانشناسان مدرسه در حوزه سلامت دانش آموزان بسیار مهم است و سیستم سلامت جایگاه ویژه ای برای این حوزه از روانشناسی در نظر گرفته است.
روانشناسان مدرسه معمولا با والدین، آموزگاران، دانش آموزان و دیگر کارکنان مدرسه در ارتباط اند و با آنان همکاری میکنند تا از سلامت، ایمنی، کار آمدی و حمایت کننده بودن محیط یادگیری اطمینان حاصل کنند.
کودکانی که با مشکلات خاصی دارای ماهیت رفتاری، هیجانی یا تحصیلی دست و پنجه نرم می کنند، با بهره گیری از راهنمایی مشاور مدرسه می توانند برنامه موثری را برای غلبه بر مشکل خود بیابند. به طور دقیق تر می توان گفت در صورتی که نیاز به مداخله مستقیم در جهت مدیریت رفتاری دانش آموز باشد و یا این که نیاز به برخی حمایت های روحی خاص باشد و همچنین به دانش آموزانی که نیاز دارند با درمانگری خاصی صحبت کنند، مشاوره می دهند.
10# انواع روانشناسی : روانشناسی صنعتی_سازمانی
روانشناسان صنعتی_سازمانی وظایف بسیار مهمی در جهت فعالیت های اقتصادی در سازمان ها بر عهده دارند. به عنوان مثال در شرکت ها این روانشناسان به چگونگی انتخاب بهترین کارمند برای یک شغل خاص و روش‌های افزایش بهره وری کارکنان می‌پردازند. روانشناس صنعتی ـ سازمانی با بهره گیری از دانش خود در زمینه اصول روانشناختی، بررسی هایی را برای غربال گری متقاضیان مشاغل تعیین شده طراحی می کنند.
این دسته از روانشناسان گاهی برنامه های آموزشی خاصی را برای کارکنان فعلی به منظور افزایش دانش، به حداکثر رساندن کارآمدی و به حداقل رساندن آسیب تدوین می کنند. همچنین از روانشناسان صنعتی ـ سازمانی خواسته می‌شود تا کسب و کار ها را در سطح سازمانی ارزیابی کنند و روش های جدیدی را برای کاهش هزینه ها، بهبود کارایی و افزایش رضایت و حفظ کارکنان بیابند.
تفاوت روانشناسی و روانپزشکی
در اغلب موارد دیده شده است که دو اصطلاح روانشناسی و روانپزشکی را به جای هم برای توصیف خدمات روان درمانی ارائه می دهند؛ اما این درست نیست! این دو تخصص و خدمات آن ها از نظر محتوا و حیطه عملکردی با هم تفاوت هایی دارند. به این صورت که شما باید بدانید، روانپزشک شخصی است که می تواند دارو تجویز کند ولی این تجویز دارو را می تواند در کنار روان درمانی انجام دهد؛
هرچند تمرکز روانپزشکان بیشتر بر روی مداخله های پزشکی و دارویی است، در حالی که روانشناس دارای مدرک دکترا یا کارشناسی ارشد است، اما پزشک نیست و نمی تواند دارویی تجویز کند. روانشناس از نظر فعالیت های روان درمانی به شیوه ای تخصصی تر روان درمانی انجام می دهد که می تواند شامل مداخله های شناختی و رفتاری باشد.
کلام وب سایت روان تدبیر
با این که تصور اغلب افراد بر این است که روانشناسی علمی کاملا جدید محسوب می شود؛ اما باید بدانید که این رشته علمی قدمت بسیار بالایی دارد و یونانیان باستان را می توان اولین کسانی دانست که با استفاده از این علم به درمان آسیب های روحی بشر پرداختند. امروزه گستردگی این علم به حدی زیاد است که دسته‌های مختلفی برای آن تعریف شده اند. شناخت انواع روانشناسی موضوعی بود که امروز و در این مقاله، از وب سایت روان تدبیر به بررسی آن پرداخته شد.
در صورتی که همچنان در این رابطه سوال یا ابهامی دارید حتما در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ گوی شما عزیزان باشیم.
