کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی

حدودا 20 سال پیش، دکتر باربارا روثبام و همکارانش نشان دادند که درمان مبتنی بر واقعیت مجازی می تواند به افراد کمک کند بر ترس از ارتفاع غلبه کنند. این آغاز کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی بود.

از آن زمان، پلتفرم‌های واقعیت مجازی در حوزه‌های متفاوتی از درمانهای روانشناسی شکل گرفت. این ابزارها در مواردی همچون غلبه بر فوبیا، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلالات مصرف مواد و موارد دیگر توسعه پیدا کرده‌اند.

کاربرد واقعیت مجازی در درمانهای روانشناسی

1- کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی: مواجهه درمانی

از ابتدای بحث استفاده از واقعیت مجازی در درمان‌های روانشناسی، روان‌درمانگران به پتانسیل این تکنولوژی برای مواجهه بیماران پی بردند. این ابزار محیطی را فراهم می‌کند که بیماران با آنچه برایشان هراس انگیز است در شرایطی امن و کنترل شده مواجه شوند.

مواجهه درمانی معمولا رفتارهایی در بیماران را هدف قرار می‌دهد که در پاسخ به موقعیتها یا خاطراتی که برای ایشان ترسناک یا اضطراب برانگیز است ایجاد می‌شود. این رفتارها معمولا رفتارهای اجتنابی هستند.

رفتار اجتنابی بدان معناست که بیمار عمدتا سعی دارد تا از قرار گرفتن در آن وضعیت طفره رفته برود.

هدف درمان کاهش رفتارهای اجتنابی از طریق مواجهه فعال با آنچه در فرد ترس یا اضطراب را بیدار می‌کند است. به مرور فرد خواهد آموخت که از طریق رو‌به‌رو شدن با عامل اضطراب‌زا می‌توان اضطراب را کاهش داد.

در مواجهه درمانی تجربه نزدیک به موقعیت ترس آور یا اضطراب زا بسیار حائز اهمیت است. البته کنترل کامل بر این شرایط را نباید نادیده گرفت.

برای مثال یک سرباز در جنگ دچار حادثه می‌شود. او بنا به شرایط و شدت حادثه دچار اختلال استرس پس از سانجه (PTSD) می‌شود. به این ترتیب او نمی‌تواند دوباره با یک موقعیت جنگی بدون تجربه اضطراب، ترس یا استرس شدید مواجه شود.

اینجا واقعیت مجازی بکار می‌آید:

در مواجهه درمانی مبتنی بر واقعیت مجازی (VRET) که فرد در یک محیط شبیه سازی شده توسط کامپیوتر قرار می‌شود. معمولا ابزار ارتباط فرد با محیط واقعیت مجازی عینک واقعیت مجازی است. البته اتاق واقعیت مجازی ابزار دیگر تعامل با این محیط است. اتاق واقعیت مجازی اتاقی پوشیده با نمایشگرهای این تکنولوژی است.

محیطهای ساخته شده در واقعیت مجازی را می‌توان طوری برنامه ریزی کرد که به فرد کمک کند مستقیما با موقعیتها یا مکانهایی که مواجهه با آن در زندگی عادی خطرناک است، مواجه شود.

بیشتر بخوانید: درمان فوبیا با واقعیت مجازی – شیوه‌ای قدرتمند برای غلبه بر فوبیا

در محیطهای مبتنی بر واقعیت مجازی می‌‌توان محرکهای دیداری، شنیداری، لمسی، ارتعاشی، دهلیزی و بویایی را برای بیماران شبیه سازی نمود.

حین تجربه واقعیت مجازی درمانگر وضعیت شاخصهای فیزیولوژیک بیمار از جمله ضربان قلب و تنفس و وضعیت بر انگیختگی بیمار را تحت نظر دارد.

تا به امروز، VRET یا مواجهه درمانی با واقعیت مجازی برای درمان بعضی اختلالات بکار بسته شده است. این موراد شامل:

• درمان اختلال استرس پس از سانحه به ویژه در کهنه سربازان جنگ ویتنام در آمریکا
• درمان انواع فوبیا مانند کلاسترو فوبیا، ترس از رانندگی، ترس از ارتفاع، ترس از پرواز، آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)
• درمان اضطراب اجتماعی

2- کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی: درمان سوء مصرف مواد

واقعیت مجازی می‌تواند علاوه بر فوبیا به افراد دچار اختلالات سوء مصرف مواد کمک کند. تحقیقات نشان می‌‌دهد در محیط VR می‌توان میل مصرف مواد مخدر، تنباکو و الکل را تحریک کرد. با استفاده از این ابزار می‌توان فرد مبتلا را در موقعیتهای مجازی با ریسک بالا قرار داد و رفتار وی در این موقعیتها را بررسی نمود.

درنتیجه فرد تجربه مواجهه با موقعیت پر ریسک را خواهد داشت و نحوه مدیریت آن را خواهد آموخت.

3- کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی: ابزار تحقیقاتی

واقعیت مجازی علاوه بر اینکه یک ابزار امید بخش در درمان‌های روانشناسی محسوب می‌شود، می‌تواند در تحقیقات برای مطالعه و اندازه‌گیزی افکار و احساسات انسان بکار گرفته شود.

هدف اصلی هر تحقیقات روانشناختی پیش بینی رفتار واقعی انسان در زندگی است. برای بدست آوردن نتایج علمی قطعی، باید رفتار انسان را در شرایط کنترل شده و با اعمال تغییرات در متغیرهای مورد مطالعه بررسی نمایند. واقعیت مجازی همان ابزاری است که این محیط را فراهم نموده و به محققان کمک می‌کند که به اکتشاف ماهیت انسان بپردازند.

به عنوان مثال سیستمی با عنوان Strive یا تاب آوری در برابر استرس در محیط مجازی برای شبیه سازی موقعیتهای پر استرس جنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هدف این سیستم هدایت سربازان در یک محیط مجازی با المانهای جنگی به ترتیبی است سرباز حفظ آرامش و خود تنظیمی احساسات را تمرین کند. همینطور این سیستم این امکان را فراهم می‌کند میزان احتمال بروز اختلال استرس پس از سانحه یا سایر اختلالات مرتبط قبل از قرار گرفتن سرباز در محیط واقعی جنگی ارزیابی گردد. سربازانی که انعطاف پذیری بالاتری را نشان دهند در معرض خطر کمتر ابتلا به اختلالات گفته شده خواهند بود و برای درگیری مستقیم رزمی مناسب‌تر هستند.

واقعیت مجازی به طور گسترده در مطالعات و تحقیقات مرتبط با تعاملات انسان، که در آن فرد با فرد یا افراد دیگر واقعی یا مجازی تعامل دارد استفاده می‌شود.

با شخصیت های مجازی می‌توان بی‌نهایت ترکیبی از متغیرهای اجتماعی ایجاد کرد و آنها را در برابر یکدیگر در مطالعات ادراک اجتماعی و تقلید، اعتماد و ارتباط و تعصب در تعامل اجتماعی آزمایش نمود.

مطالعه چگونگی تاثیرات تغییرات آواتر بر ادراکات فرد از کاربردهای جدید واقعیت مجازی است. همینطور از این شیوه برای درک بهتر اختلالات تصویر بدنی استفاده می‌شود.

در یک سطح کلی تر، واقعیت مجازی به بررسی سوالات اساسی در مورد ادراک و شناخت انسان کمک می کند. به عنوان مثال می‌توان با حذف یا کنترل جنبه‌های بصری یک محیط مانند علائم خیابانها یا کوههای دوردست، ادراکات انسان را مورد ارزیابی قرار داد.

مزایای کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی

در مقایسه با رویکرد سنتی، درمان با کمک واقعیت مجازی مزایای متعددی برای بیماران و درمانگران دارد:

کنترل گسترده در فرآیند درمان:

همانطور که بیمار در مواجهه با ترس‌های خود پیشرفت می‌کند، صحنه‌های مجازی را می‌توان طوری تنظیم کرد که محرک ترسناک‌تر و تحریک‌کننده‌تر شود، به طوری که در سطحی باقی بمانند که بیمار آماده مقابله با آن بوده و چالش درمانی کافی برای وی را دارا باشد.

عملیاتی شدن فرآیند درمان:

در دنیای واقعی، قرار دادن افراد در معرض ترس‌هایشان می‌تواند ناخوشایند و بسیار پرهزینه باشد، مانند مورد ترس از پرواز که در آن روان‌درمانگران نمی‌توانند همیشه مراجعان خود را در هواپیما همراهی کنند. ساده تر بودن رویارویی با تهدیدات به صورت مجازی به افزایش کیفیت درمان بسیار کمک می‌کند.

یادگیری ساده تر کنترل پاسخ های فیزیولوژیک بدن:

اگرچه ممکن است خلاف واقع به نظر برسد، اما تجربیات VR همان واکنش‌های فیزیولوژیکی را ایجاد می‌کنند که در دنیای واقعی وجود دارد. از آنجایی که بخش مهمی از مدیریت اضطراب، یادگیری کنترل واکنش ترس بدن است، افراد می توانند در هنگام مواجهه با یک خطر مجازی، ضربان قلب و تنفس سریع را تجربه کنند و یاد بگیرند که بدن خود را کنترل کنند.

کاربرد واقعیت مجازی در روانشناسی نتایجی امید بخش به همراه داشته است. نتایج مثبت کاربرد این تکنولوژی در درمان بعضی اختلالات روانشناختی تا کنون منتشر شده و کلینیک درمان با واقعیت مجازی روان تدبیر آمادگی ارائه خدمات در این زمینه به مراجعین نیازمند درمان با واقعیت مجازی را دارد.

برای استفاده از راهکارهای درمانی واقعیت مجازی می توانید به بخش صفحه کلینیک درمان به واقعیت مجازی روان تدبیر مراجعه نموده و یا با ما تماس بگیرید.

تلفن تماس: 09024256816